Paris: Hagarutswe ku mupadiri w'umurundi wagize uruhare mu iyicwa ry'abatutsi i Kaduha

Ku itariki  ya  8 n’iya 9 Kamena  2022 , abatangabuhamya   mu rubanza  rwa  Bucyibaruta  wari perefe  wa  Gikongoro , bakomeje  kugaragariza  urukiko  uko  umupadiri  witwa Nyandwi  Robert w’umurundi , yagize  uruhare  muri  jenoside  yakorewe  abatutsi  mu 1994  bari  bahungiye  kuri kiliziya  ya Kaduha  no  ku bitaro  bya  Kaduha.

Umutangabuhamya  w’imyaka  73 warokotse  jenoside  utuye  mu karere  ka  Nyamagabe, yabwiye  urukiko  ko  abatutsi  bari bahungiye  kuri  Kiliziya  ya  Kaduha  batangiye  kwicwa  ku itariki ya  21 Mata  1994 , kandi  ko uyu mupadiri  Nyandwi  wari  padiri  mukuru  wa paruwase  ya Kaduha nawe  yari  ahari , akaba  yaragaragaraga  afite imbunda. 

Abajijwe  na perezida  w’urukiko  ku byavuzwe  ko uyu mupadiri  yari umugome  ndetse  ngo akaba  yaranavuzweho  gufata abagore n’abakobwa ku ngufu, uyu  mutangabuhamya  yasubije  urukiko  agira ati’’ Padiri  Nyandwi  ni we wari padiri  mukuru  wa paruwase  yadusezeyeho ku itariki  20 ku mugoroba, tariki 21 abo bana  b’abakobwa basohotse  barira  ko abatereranye batabikekaga babaga bafite isoni z'ibyo   yabakoreye’’.

Yongeye kubazwa  niba  yaba yaribonye  uyu mupadiri  Nyandwi  arasa impunzi  zari  zahungiye  ku kiliziya,  maze  asubiza  avuga  ko  yaje  azanye  n’abajandarume  mu modoka, abo  bakaba  bari baje  kunganira  abari  baharaye .

Undi mutangabuhamya  utuye  i Kaduha  ufite imyaka 53 akaba  yarakatiwe  imyaka  12 ku  byaha  bya jenoside, yavuze  ko  hari inama yabereye  ku isoko rya Kaduha  iyoborwaga  na perefe Bucyibaruta, na superefe  ariko na Padiri  Nyandwi akaba  yari ayirimo  afite  imbunda ya karachinkov nk’ucunze umutekano. Iyi  nama ngo ikaba  yari iyo  kubabwira  ko umwanzi  bamuzi ari umututsi.

Uyu  mutangabuhamya yabajijwe  niba  Padiri  Nyandwi  yaragize  uruhare mu bitero maze  asubiza  agira ati’’ we yari  ari kuri bariyeri yo  kwa  Miligita , niyo  yakoragaho  hiciwe  abantu  benshi cyane’’.

Yongeye  kubazwa niba  umunsi  hicwa  abantu  ku kiliziya yari  ari kuri bariyeri  maze  asubiza ko uwo munsi  atahamubonye  kuko hari  abantu benshi benshi  cyane, ngo  akaba  yaramuherukaga  ahari  yaka abantu  ibyangombwa ubibuze  bakamwica, bakabajugunya  mu misarani yo  kwa Miligita  n’ibyobo aho  impunzi  zari  zaracukuye  ngo  zibone  aho  zituma, uyu mupadiri  kandi  ngo  ni na  we  wari  uhagarariye  igikorwa  cyo  gucukura  iyi myobo yaje  kujugunywamo  abo  bicaga.

Uyu  mupadiri  wagarutsweho  n’abatangabuhamya  batandukanye  ngo  yabaga  yambaye  ipantalo agatwara  imbunda  inyuma  agashyiraho  n’ikanzu. Uyu  ngo  ni nawe  wambuye  intwaro  impunzi nk’uko  umutangabuhamya  w’undi  yabigaragarije  urukiko muri  aya magambo.

Ati’’ uwo mupadiri  niwe  wambuye  intwaro impunzi. Nkeka  ko yari  abizi  kuko tariki 20 yaraje  aravuga  ngo abo nabikiye intwaro baze  nzibahe, kuko kuko ejo hari igitero  kizaza hano.Barazibahaye  ariko ntacyo zari bukore imbere  y’imbunda. Muri icyo  gitondo  na  we yaramutse  yambaye  imyenda  ya  gisirikare afite imbunda’’.

Ku  mugoroba  wa tariki 21 nyuma  yo kwica  abatutsi  bari bahungiye i Kaduha  ngo  yagaragaye  asangira  inzoga  ndetse  aranazibagurira  abari  bavuye  mu bitero ngo  akaba  yari  arimo  kubashimira  nk’uko abatangabuhamya  mu rubanza  babigaragaje  ko yitwaye  nabi.

Usibye  kuba ngo  yaragaragaye  kuri  bariyeri, kugendana  imbunda  na grenade  ndetse  yambaye  n’imyenda  ya gisirikare  uyu mupadiri  ngo  hari  abarokotse jenoside  b’I Kaduha  bamwishyuza  imitungo  yabo  n’ubwo  batazi  aho aherereye, kuko batongeye  kumubona.

Mutagomwa  Bernard  Perezida  wa Ibuka  mu murenge wa Kaduha, avuga  ko uyu  mupadiri  azwi  cyane I Kaduha kuko  hari  abamwishyuza  imitungo harimo  abagore  babiri  batwikiwe  inzu, kandi uyu mupadiri  ngo  akaba  ari na  we wazanye lisansi(essence)  yo  kuzitwika, ndetse  akanahagarikira  ibikorwa  byo  kuzitwika.

Agira ati’’ Nta  makuru  ye  yandi  tuzi ubu gusa  twumva  ko ngo  ashobora  kuba yarahungiye  mu Bufaransa, ariko  yari  azwi  yagendanaga  imbunda no mu kiliziya  yabaga  ayifite  yitwa SMG ,  kuko  ndibuka  ko  yanabwiye  abantu  bari  bahungiye  mu kiliziya  ngo reka  abasomere  misa  ya  nyuma bajye  kwipfira  ngo  bapfe neza.  Yari  afite  bariyeri  ye  ayoboye  yakoranagaho  n’abaganga  bakoraga  mu bitaro  bya  Kaduha’’.

Kugeza  ubu yu  mupadiri  Nyandwi  Robert  nta  muntu  uzi  amakuru ye  n’aho  aherereye  Alain Gauthier umuyobozi  wa CPCR(collectifs des parties civiles) avuga  ko  nta  amakuru  ye  bafite , ariko  bakeka  ko yaba yarahungiye  mu bihugu  by’Uburayi hagati y'u Bufaransa n'Ubwongereza  wenda akaba yarahinduye  amazina.

Urwibutso rwa  Jenoside yakorewe  Abatutsi mu 1994 i Kaduha.

UWAMBAYINEMA  Marie  Jeanne/heza.rw